::: नि का ल  प ञ   :::

           (मंचाचे निर्णयान्वये, सौ. किर्ती वैद्य (गाडगीळ), मा. सदस्‍या)                  

                    (पारीत दिनांक १८/११/२०२१ )

1. तक्रारकर्त्‍याने सदर तक्रार ग्राहक संरक्षण कायदा, १९८६ चे  कलम १२ अन्‍वये दाखल केली आहे.
2. तक्रारकर्ता हा बल्‍लारपूर येथील रहिवासी असून त्‍यांचा विरुध्‍द पक्ष यांच्‍या  बल्‍लारपूर येथील शाखेत बचत खाते असून तो संयुक्‍त खाते आहे. तक्रारकर्ता यांचा बचत खाते क्रमांक ३२६२१८५४३४८ असा आहे त्‍यामुळे तक्रारकर्ता हा विरुध्‍द पक्षाचा ग्राहक आहे. श्री सम्राट रतन खोब्रागडे यांनी रुपये ३०,०००/- ची रक्‍कम परतफेड करण्‍यास्‍तव तक्रारकर्त्‍याला रुपये ३०,०००/- चा धनादेश क्रमांक ३४४९९७ दिला. त्‍यांनी सदर धनादेश वटवण्‍याकरिता विरुध्‍द पक्ष बॅंकेकडे तक्रारकर्त्‍याच्‍या बचत खात्‍यामध्‍ये रक्‍कम जमा करण्‍यास्‍तव दिनांक १/१२/२०१८ जमा केला त्‍यावेळेस श्री सम्राट रतन खोब्रागडे यांच्‍या खात्‍यात पुरेशी रक्‍कम नसल्‍यामुळे विरुध्‍द पक्ष यांनी तो धनादेश तक्रारकर्त्‍याला परत केला आणि धनादेशाचा अनादर झाल्‍याची माहिती Return Memo, दिनांक १/१२/२०१८ व्‍दारे त्‍यावेळेस Service Charge  म्‍हणून रुपये ५९०/- तक्रारकर्त्‍याच्‍या बचत खात्‍यामधून कपात केली. त्‍यानंतर पुन्‍हा श्री सम्राट रतन खोब्रागडे यांनी दिनांक ९/१/२०१९ रोजी धनादेश बॅंकेत जमा करण्‍याचे तक्रारकर्त्‍याला सांगितले असता तक्रारकर्त्‍याने सदर धनादेश वटवण्‍याकरिता विरुध्‍द पक्षाकडे जमा केले परंतु त्‍यानंतर विरुध्‍द पक्ष यांना तक्रारकर्त्‍याच्‍या बचत खात्‍यात सदर धनादेशची रक्‍कम जमा झाली किंवा नाही हे कळले नाही किंवा धनादेश सुध्‍दा परत केला नाही त्‍यामुळे दिनांक २२/०९/२०१९ रोजी विरुध्‍द पक्षाकडे लेखी तक्रार देवून धनादेशाचे पैसे जमा झाले नाही याबद्दल तक्रारकर्त्‍याने चौकशी केली. त्‍यावर दिनांक १५/०३/२०१९ रोजी विरुध्‍द पक्ष यांनी तक्रारकर्त्‍याला पञ पाठवून सदर धनादेश हा चुकीने श्री सम्राट रतन खोब्रागडे यांना दिनांक ०९/०१/२०१९ रोजी दिला असे कळविले. तक्रारकर्त्‍याचे पुढे असे म्‍हणणे आहे की, त्‍यांनी दिनांक ०९/०१/२०१९ रोजी विरुध्‍द पक्षाकडे रुपये ३०,०००/- चा धनादेश जमा केल्‍यानंतर तो न वटता परत आल्‍यामुळे सदर धनादेश चा अनादर झाल्‍याची माहिती विरुध्‍द पक्ष यांनी तक्रारकर्त्‍याला द्यावयास पाहिजे होती. सदर धनादेश तक्रारकर्त्‍याला परत न करता तक्रारकर्ताप्रती त्‍यांनी सेवेत न्‍युनता आणि अनुचित व्‍यापारी पध्‍दतीचा अवलंब  केला आहे. त्‍यामुळे तक्रारकर्त्‍याला धनादेश चा अनादर झाल्‍याबद्दल तक्रार दाखल करण्‍यास अडचण आली. त्‍याबद्दल तक्रारकर्त्‍याने वकीलामार्फत दिनांक ६/५/२०१९ रोजी विरुध्‍द पक्षाला नोटीस पाठवून धनादेशची रक्‍कम रुपये ३०,०००/- द्यावे म्‍हणून नोटीस पाठविला. परंतु त्‍यानंतर सुध्‍दा विरुध्‍द पक्षाने धनादेशाची ची रक्‍कम तक्रारकर्त्‍याच्‍या खात्‍यात जमा केली नाही, ही सेवेतील न्‍युनता असल्‍यामुळे तक्रारकर्त्‍याने विरुध्‍द पक्षाविरुध्‍द सदर तक्रार या आयोगासमोर दाखल केली आहे.
3. तक्रारकर्त्‍याने विरुध्‍द पक्षाविरुध्‍द अशी मागणी केली आहे की, तक्रारकर्त्‍याने  धनादेशाची रक्‍कम रुपये ३०,०००/- तक्रारकर्त्‍याचे खात्‍यात जमा करावी तसेच तक्रारकर्त्‍याला झालेल्‍या मानसिक व शारीरिक ञासाकरिता रक्‍कम रुपये १०,०००/- द्यावे तसेच इतर खर्च रुपये १०,०००/- देण्‍याचे आदेश व्‍हावेत.
4. तक्रारकर्त्‍याची तक्रार स्‍वीकृत करुन विरुध्‍द पक्षाला नोटीस काढण्‍याचे आले. विरुध्‍द पक्ष यांनी दिनांक १८/०२/२०२० रोजी प्रकरणात वकीलपञ दाखल केले परंतु लेखी उत्‍तर दाखल नसल्‍यामुळे दिनांक २०/१०/२०२१ रोजी त्‍यांचे उत्‍तराशिवाय प्रकरण पुढे चालविण्‍यात यावे असा आदेश पारित करण्‍यात आला.
5. तक्रारकर्तीची तक्रार, दस्‍तावेज, शपथपञ तसेच तोंडी युक्तिवादावरुन तक्रार निकालीकामी खालील कारणमीमांसा व निष्‍कर्ष कायम करण्‍यात आले.
6.  
6. तक्रारकर्त्‍याची तक्रार व दाखल दस्‍तऐवजांचे अवलोकन केले असता आयोगाच्‍या  असे निदर्शनास आले आहे की, सदर प्रकरणात विरुध्‍द पक्ष यांनी तक्रारकर्त्‍याचा  धनादेश ज्‍या व्‍यक्‍तीने तक्रारकर्त्‍याला धनादेश परतफेडीच्‍या स्‍वरुपात दिला होता त्‍या व्‍यक्‍तीस परस्‍पर दिला व त्‍याबद्दल तक्रारकर्त्‍याला आधी काहीही कळविले नाही. त्यानंतर तक्रारकर्त्‍याने विरुध्‍द पक्ष यांना लेखी तक्रार केल्‍यावर विरुध्‍द पक्ष यांनी लेखी पञ पाठवून त्‍याबाबतची कबुली दिली. प्रकरणात सदर विरुध्‍द पक्ष यांचे पञ निशानी क्रमांक २ वर दस्‍त क्रमांक ६ वर दाखल आहे. आयोगाच्‍या मते विरुध्‍द पक्ष यांनी सदर धनादेश परस्‍पर श्री सम्राट रतन खोब्रागडे यांना देवून तक्रारकर्त्‍याच्‍या विरुध्‍द पक्ष विरुध्‍द विहीत कायदेशीर कारवाई करण्‍यास मुकावे लागले परंतु तक्रारकर्त्‍याचे तक्रारीचे अवलोकन केले असता तक्रारकर्त्‍याने कुठेही त्‍यांच्‍यामध्‍ये व श्री सम्राट रतन खोब्रागडे यांच्‍यामध्‍ये कोणत्‍या प्रकारचा व्‍यवहार झाला होता याबद्दल खुलासा केलेला नाही तसेच तक्रारीत असे कोणतेही दस्‍त तक्रारकर्त्‍याने दाखल केलेली नाहीत ज्‍याव्‍दारे तक्रारकर्ता विरुध्‍द पक्ष बॅंकेवर धनादेशाची रकमेची जबाबदारी टाकू शकेल. त्‍यामुळे विरुध्‍द पक्ष हे तक्रारकर्त्‍याला झालेल्‍या रकमेच्‍या नुकसान भरपाईसाठी जबाबदार नाही. विरुध्‍द पक्ष बॅंक यांचे कर्तव्‍य आहे की, त्‍यांनी ग्राहकांकडून धनादेश स्‍वीकारावे आणि प्राप्‍तीसाठी पाठवावे. विरुध्‍द पक्ष यांनी त्‍यांचे कर्तव्‍याचे पालन करतांना चुकून तक्रारकर्त्‍याचा वटवण्‍याकरिता दिलेला धनादेश चुकीने दुस-या व्‍यक्‍तीला दिला व त्‍याबद्दल पञ पाठवून ती चुक स्‍वीकारली परंतु जरी विरुध्‍द पक्ष बॅंक यांनी पञाव्‍दारे चुक स्‍वीकारली असली तरी वि. प.नी तक्रारकर्त्याला वेळेत धनादेश अनादर झाल्याचा return memo व धनादेश न दिल्यामुळे तक्रारदाराला वि. प. विरुध्‍द कायदेशीर कारवाई करण्‍या पासून वंचित राहावे लागले ही बाब स्‍पष्‍ट आहे परंतु तक्रारकर्त्‍याने प्रकरणात जी धनादेशाच्‍या रकमेची मागणी केली आहे ती योग्‍य नाही कारण हॅड‍लोन किंवा दुसरी रक्‍कम स्‍वीकारतांना किंवा भरतांना दिवाणी स्‍वरुपाचे सर्व दस्‍तऐवज तयार करणे व सांभाळणे हे तक्रारदाराचे कर्तव्‍य आहे व तसे दस्‍तऐवज ज्‍या मुळे दिवाणी स्‍वरुपाची कार्यवाही करता येणे शक्‍य होत असल्‍यामुळे विरुध्‍द पक्ष धनादेशाची रक्‍कम देण्‍यात बाधीत नाही व तसा आदेश सुध्‍दा पारित करता येऊ शकत नाही. सबब तक्रारकर्त्‍याची तक्रार अंशतः खालिल आदेशाप्रमाणे मंजूर करण्‍यात येत आहे.

अंतिम आदेश

1. तक्रार अंशतः मंजूर करण्‍यात येते.
2. विरुध्‍द पक्ष यांनी तक्रारकर्त्‍याला झालेल्‍या नुकसान भरपाईपोटी रुपये १०,०००/- तसेच शारीरिक व मानसिक ञासापोटी रुपये ५,०००/- द्यावेत.
3. उभयपक्षांना आदेशाच्‍या प्रती तत्‍काळ विनामुल्‍य देण्‍यात यावे.

     (किर्ती वैद्य (गाडगीळ))     (कल्‍पना जांगडे (कुटे))       (अतुल डी. आळशी)

            सदस्‍या                सदस्‍या                  अध्‍यक्ष