तक्रारकर्ता       :      तर्फे वकील श्रीमती.डोये हजर.

विरूध्‍द पक्ष क्र 1 :  तर्फे वकील श्रीमती.इंदिरा बघेले हजर.

 विरूध्‍द पक्ष क्र 2,3 व 4 : एकतर्फा.

       (युक्‍तीवादाच्‍या वेळी)

निकालपत्रः- श्री. भास्‍कर.बी. योगी, अध्‍यक्ष  -ठिकाणः गोंदिया                           

                                                                                        न्‍यायनिर्णय

                                                                           (दि. 28/09/2018 रोजी घोषीत.)

1.  तक्रारकर्ता ग्राहक संरक्षण अधिनियम, 1986 च्या कलम 12 अन्वये विरूध्दपक्षां विरूध्‍द, विम्‍याच्‍या दाव्‍याची रक्‍कम न मिळाल्‍यामूळे ही तक्रार या मंचात दाखल केली आहे.

2. तक्रारकर्ता याने विरूध्‍द पक्ष क्र 2, Dealer ( डिलर) यांचेकडून रू.5,71,000/-, दि. 17/03/2008 रोजी एक GBR MODEL 2008 चा ट्रक विकत घेतला होता ज्‍याचा रजिस्‍टेशन नं. एम.एच. 35/K-3609 GBR MODEL 2008 तक्रारकर्त्‍याने  दि. 17/03/2008 रोजी विरूध्‍द पक्ष क्र 2 यांना रोख रक्‍कम रू. 71,000/-,दिले व रू. 5,00,000/-, वाहन विरूध्‍द पक्ष क्र 3 कडून कर्जाची  वाहन विरूध्‍द पक्ष क्र 3 कडून भाडे खरेदी खत करून, विरूध्‍द पक्ष क्र 2 यांनी दिली. .

3.  तक्रारकर्त्‍यांनी आपल्‍या नावाची नोंदणी आर.टी.ओ. कार्यालयात करून घेतली होती व त्‍यांनी विरूध्‍द पक्ष क्र 1 यांचेकडून वाहनाचा विमा करून दि. 16/05/2014 विमा पॉलीसी नं. 460302311401401181 करून घेतला होता. विरूध्‍द पक्ष क्र 1 यांनी रू. 4,00,000/-,ची कव्‍हर नोट तक्रारकर्त्‍याला पाठविली होती.

4.  तक्रारकर्त्‍याने असे म्‍हटले आहे की, आर्थिक परेशानीमूळे पुढची किस्‍त भरू शकले नाही, म्‍हणून त्‍यांनी एक व्‍यक्‍ती नावे श्री. मोहम्‍मद शाहरूख स‍हीद शेख बरोबर नोटराईज्‍ड करारनामा दि. 02/09/2014 रोजी करून घेतला होता. त्‍याचबरोबर त्‍या वाहनाचा कब्‍जा त्‍या व्‍यक्‍तीला दिला होता. परंतू काही ट्रॉन्‍सपरची फार्मालिटी शिल्‍लक राहिली होती, म्हणून आर.टी.ओ. कार्यालयाच्‍या अभिलेखात श्री. मोहम्‍मद शाहरूख सहिद यांच्‍या नावानी नोंदणीकृत झाली नाही.

5.   तक्रारकर्त्‍याचे असे म्‍हणणे आहे की, दि. 10/11/2014 रोजी बातमीपत्र ‘युगधर्म’ अनुसार हे माहित पडले की, त्‍या वाहनाची तिरोडा भागातुन चोरी झालेली आहे. तशी पहिली खबर तिरोडा पोलीस स्‍टेशनला श्री. मोहम्‍मद शाहरूख सहीद यांनी नोंदविली होती. तक्रारकर्त्‍याने विरूध्‍द पक्ष क्र 1 कडून माहिती घेऊन, विमाचा दावा केला होता. त्‍यांनी बहुतेकदा विरूध्‍द पक्षाने विचारले असता त्‍यांनी सांगीतले की, तुम्‍हचा क्‍लेम लवकरच पास होईल तरी देखील  आजपर्यंत एक वर्ष लोटून सुध्‍दा विम्‍याची रक्‍कम मंजूर केली नाही, म्‍हणून त्‍यांना भरपूर मानसिक त्रास सहन करावा लागला असून त्‍यांनी या मंचापुढे हि तक्रार विम्‍याची रक्‍कम रू. 4,00,000/-,18% व्‍याजासह, मा‍नसिक त्रासाबद्दल रू. 50,000/-,व इतर खर्च रू. 10,000/-, असा आदेश देण्‍यात यावा अशी मागणी केली आहे. या मंचाने दि. 20/10/2016 रोजी विरूध्‍द पक्ष क्र 2 व 3 यांचेवर नोटीसची बजावणी होऊनही ते मंचात उपस्थित झाले नाही, म्‍हणून त्‍यांच्‍याविरूध्‍द एकतर्फा आदेश पारीत करण्‍यात आला. तसेच दि. 24/11/2016 रोजी या मंचाने विरूध्‍द पक्ष क्र 4 यांच्‍यावर (Deemed Service) ग्राहय धरून एकतर्फा आदेश पारीत करण्‍यात आला. विरूध्‍द पक्ष क्र 1 हे वकील श्रीमती. इंदिरा वगेले यांचेमार्फत हजर होऊन लेखीकैफियत या मंचात सादर केली आहे. त्‍यांचा मुख्‍य आक्षेप हा आहे की, तक्रारकर्त्‍याने त्‍यांचा तक्रारीचा पॅरा क्र 5 मध्‍ये ही बाब स्विकारली आहे की, त्‍यांनी तो वाहन विक्री करून त्‍याचा ताबा श्री. मोहम्‍मद शाहरूख सहीद यांना दिला आहे. तसेच, पोलीस स्‍टेशनमध्‍ये नोंदविलेली पहिली खबर हि पण श्री. मोहम्‍मद शाहरूख सहीद शेख यांनीच केली असून आता तक्रारकर्ता विम्‍याची रक्‍कम मिळण्‍यास पात्र नाही. त्‍यांच्‍या विशेष कथनामध्‍ये असे नमूद केले आहे की, तक्रारकर्ता हा चोरीची खबर मुदतबाहय केली असल्‍याने विरूध्‍द पक्ष क्र 1 चा विमा स्विकारणे बंधनकारक नाही. त्‍याने पुढे असेही कथन केले आहे की, मोटर वाहन अधिनियम 1988 ची कलम 157 अनुसार जे नविन मालक आहेत त्‍यांनी आपल्‍या नावाने वाहनाची नोंदणी  जर 14 दिवसात आपल्‍या नावाने ट्रॉन्‍सपर करून घेतला नाही तर विमा कंपनी वाहनाची नुकसान भरपाई करण्‍यास बाध्‍य  नाही.  विरूध्‍द पक्ष क्र 1 यांना चोरीची माहिती नोटीस दि. 05/11/2015 द्वारे झाली असून विमाच्‍या अटी व शर्तीप्रमाणे तक्रारकर्त्‍याला पर्याप्‍त काळात सूचना देणे बंधनकारक असून त्‍यांनी हे केले नाही म्‍हणून त्‍यांना विम्‍याची रक्‍कम मिळू शकत नाही.

6.  प्रस्‍तुत मंचात तक्रारकर्त्‍यांने तक्रारीसोबत हप्‍त्‍याची पावती, वाहनाचे रजिष्‍टेशन प्रमाणपत्र, विमा प्रमाणपत्र, विक्री करार, बातमीपत्र ‘युगधर्मची’ छायाप्रत, जागेचा पंचनामा, सर्टिफिकेट फिटनेस, विरूध्‍द पक्षांना बजावण्‍यात आलेली नोटीस, पोस्‍टाची पोचपावती  दाखल केलेली आहे.  विरूध्‍द पक्ष क्र 1 यांनी दिलेल्‍या नोटीसचे लेखी जबाब, तसेच विरूध्‍द पक्ष क्र 1 यांनी साक्षपुराव्‍यासाठी विमयाचे अटी व शर्तीचे दस्‍ताऐवज दाखल केले. दोन्‍ही पक्षाने कलम 13 (4) (iii)  खाली त्‍यांचा साक्ष पुरावा या मंचात सादर केलेला नाही. तसेच, विनीयम 13 (2) प्रमाणे त्‍यांनी लेखी युक्‍तीवादही या मंचात सादर केलेला नाही. त्‍यावरून तक्रारीचे निकालकामी पुढील मुद्दे कायम करण्‍यात येतात.

                         कारण मिमांसा

मुद्दा क्र. 1  व 2       

7.  तक्रारकर्त्‍याची तक्रार दि. 23/06/2016 पासून आजपर्यंत प्रलंबीत होती. म्‍हणून न्‍यायाच्‍या दृष्‍टीने ही तक्रार फक्‍त तक्रार व यासोबत जोडलेले दस्‍ताऐवज व विरूध्‍द पक्षकारांनी सादर केलेली लेखीकैफियत याचा आधार घेऊन, कलम 13 (4) (iii) व विनीयम 13 (2) हे तांत्रीक अडचणी फक्‍त या तक्रारपूर्ती मर्यादित केली असून न्‍यायनिर्णय देत आहोत व या न्‍यायनिर्णयाचा आधार दुस-या तक्रारीत, वरील नमूद तांत्रीक अडचणीचा लाभ घेऊ शकत नाही. तक्रारकर्त्‍याने त्‍यांच्‍या तक्रारीच्‍या पॅरा 4 मध्‍ये असे नमूद केले आहे की, त्‍यांनी वाहनाची विक्री श्री. मोहम्‍मद शाहरूख सहिद शेख यांना नोटराईज्‍ड करून दि. 09/02/2014 या रोजी वाहनाचा ताबा त्‍याला दिला. दि. 02/09/2014 रोजी झालेल्‍या करारामध्‍ये असे नमूद आहे की, दि. 02/09/2014 च्‍या नंतर इंन्‍शुरंन्‍स फिटनेस सर्टिफिकेट, टॅक्‍स फायनांन्‍सची संपूर्ण किस्‍त इत्‍यादी भरण्‍याची जबाबदारी श्री. मोहम्‍मद शाहरूख सहीद शेख यांची राहील. पुढे असेही कथन केले आहे की, वाहनाची संपूर्ण कर्जाची रक्‍कम अदा केल्‍यानंतर विरूध्‍द पक्ष क्र 3 यांच्‍याकडून एन.ओ.सी घेऊन आपल्‍या नावाने ट्रॉन्‍सपर करून घेण्‍याची जबाबदारी श्री. मोहम्‍मद शाहरूख सहिद शेख यांची राहील. हा विक्रीचा करार रू.100/-,भारतीय गैरन्‍यायीक स्‍टँम्‍प पेपरवरती उतरविलेला आहे, आणि याला रजिष्‍टर केलेले नाही. विरूध्‍द पक्ष क्र 3 यांनी कर्जाची किस्‍त पावती तक्रारकर्त्‍याच्‍या नावाने दि. 02/01/2014 रोजी दिलेला आहे. फॉर्म नं. 23 IN LIEU CERTIFICATE OF REGISTRATION  यामध्‍ये वाहनाचा मालक श्री. नारायण प्रसाद श्रीचंद वाणी हे खरे मालक असून दि. 28/11/2014 रोजी तक्रारकर्त्‍याने त्‍यांच्‍याकडून विकत घेतला असून त्‍याची नोंदणी आर.टी.ओ गोंदिया या कार्यालयात केली असून पुढे विरूध्‍द पक्ष क्र 3 यांनी फायनांन्‍स केला असून त्‍यांचा नाव आर.टी.ओ. गोंदिया कार्यालयाने दि. 30/11/2013 रोजी नोंदविला आहे.  विरूध्‍द पक्ष क्र 1 यांनी जारी केलेले विमा प्रमाणपत्र यावरती तक्रारकर्त्‍यांचे नाव असून विम्‍याची किंमत रू. 4,00,000/-,असे नोंदविले आहे. तसेच, विमा कव्‍हर दि. 16/05/2014 ते 15/05/2015 च्‍या कालावधीसाठी आहे.

      इकडे हा महत्‍वाचा प्रश्‍नाचे म्‍हणजे वाहनाचा मालक कोण ? याचा उत्‍तर देणे गरजेचे असून Sale of good ACT  1930 कलम 19 आणि 20 रेफरंन्‍ससाठी खाली नोंदवित आहोत.ः-

19. Property passes when intended to pass.—

(1)   Where there is a contract for the sale of specific or ascertained goods the property in them is transferred to the buyer at such time as the parties to the contract intend it to be transferred.

(2)   For the purpose of ascertaining the intention of the parties regard shall be had to the terms of the contract, the conduct of the parties and the circumstances of the case.

(3)  Unless a different intention appears, the rules contained in sections 20 to 24 are rules for ascertaining the intention of the parties as to the time at which the property in the goods is to pass to the buyer.

20.  Specific goods in a deliverable state.—Where there is an unconditional contract for the sale of specific goods in a deliverable state, the property in the goods passes to the buyer when the contract is made, and it is immaterial whether the time of payment of the price or the time of delivery of the goods, or both, is postponed.

     वरील कलम 19 ची तरतुद लक्षात घेता मालमत्‍यामध्‍ये मालकीचा हक्‍क लगेच त्‍याच दिवशी होतो ज्‍यादिवशी विक्री करार केलेला आहे.  मात्र त्‍यात वाहन

(“Specific goods in a deliverable State )  असायला पाहिजे. परंतू जर मोटर वाहन अधिनियम 1988 कलम 2 (30) यामध्‍ये ‘मालक’ ची व्‍याख्‍या वाचली तर,  मालक म्हणजे ‘कोणताही व्‍यक्‍ती ज्‍यांच्‍या नावावरती वाहन नोंदविलेला आहे’. म्‍हणून हया दोन्‍ही कायदयामध्‍ये मालकांची दोन वेगळी व्‍याख्‍या केली आहे. या तक्रारीत विक्री करारामध्‍ये असे नमूद आहे की, खरेदीदार (श्री. मोहम्‍मद शाहरूख सहिद शेख) यांनी कर्जाची पूर्ण परतफेड केल्‍यानंतर, एन.ओ.सी घेऊन आपल्‍या नावाने वाहन ट्रॉन्‍सपर करून घ्‍यावा, याचा अर्थ कलम 19 प्रमाणे श्री. मोहम्‍मद शाहरूख सहीद शेख हे,  मालक  नाही व तो कर्जाची संपूर्ण रक्‍कम भरून एन.ओ.सी. घेऊन, आपल्‍या नावाने ट्रॉन्‍सपर करू शकतो. यावरून असे दिसून येते की, माल विक्री अधिनियम  1930 मधली तरतुदीनूसार वाहनाचा मालकीचा हक्‍क आतापर्यंत तक्रारकर्त्‍याचेच आहे, म्‍हणून विरूध्‍द पक्ष क्र 1 यांनी सादर केलेले विम्‍याचे अटी व शर्ती (प्रिंन्‍टमाहे जानेवरी 2016, मास्‍टर प्रिंन्‍ट कॉपीज 5000)  आणि जर विमा दि .16/05/2014 रोजी जारी केलेला असून, सन 2016 ची अट व शर्ती तक्रारकर्त्‍याला कसे काय लागु असणार ?  याचा अर्थ असा आहे की, विरूध्‍द पक्ष क्र 1 यांनी विमा प्रमाणपत्र देतांना अटी व शर्तीची लेखबध्‍द केलेली प्रत दिलेली नाही. विरूध्‍द पक्ष क्र 1 यांनी  सन 2016 रोजी प्रिंन्‍ट केलेली अटी व शर्तीचा आधार घेऊन आक्षेप घेणे हे चुकीचे आहे. थोडक्‍यात म्‍हणावयाचे तर माल विक्री अधिनियम  1930 चा कलम 19 आणि 20 प्रमाणे तक्रारकर्ता हा वाहनाचा मालक आहे व होता म्‍हणून विम्‍याची रक्‍कम मिळण्‍यास पात्र आहे, म्‍हणून मुद्दा  क्र 1 चा नि:ष्‍कर्श  होकारार्थी  नोंदवित आहोत.

मुद्दा क्र. 2 ः- विरूध्‍द पक्ष क्र 1 तर्फे विद्वान वकील श्रीमती. इंदिरा बगेले यांनी विम्‍याचे अटी व शर्तीचा आधार घेऊन शर्ती क्र 1       

“CONDITIONS”  

This policy and the schedule shall be read together and any word or expression to which a specific meaning has been attached in any part of this policy or of the schedule shall bear the same meaning wherever it may appear.

1. Notice shall be given in writing to the Company immediately upon the occurrence of any accidental loss or damage and in the event of any claim and thereafter the insured shall give all such information and assistance as the Company shall require. Every letter claim writ summons and/or process or copy thereof shall be forwarded to the Company immediately on receipt by the insured. Notice shall also be given in writing to the Company immediately the insured shall have knowledge of any impending prosecution Inquest or Fatal Inquiry in respect of any occurrence which may give rise to a claim under this policy. In case of theft or criminal act which may be the subject of a claim under this policy the insured shall give immediate notice to the police and co-operate with the company in securing the conviction of the offender”.  

5. “ The Insured shall take all reasonable steps to safeguard the vehicle from loss or damage and to maintain it in efficient condition and the Company shall have at all times free and full access to examine the vehicle or any part thereof or any driver or employee of the insured. In the event of any accident or breakdown, the vehicle shall not be left unattended without proper precautions being taken to prevent further damage or loss and if the vehicle be driven before the necessary repairs are effected, any extension of the damage or any further damage to the vehicle shall be entirely at the insured's own risk”

शर्ती क्र  1 व 5 चा आधार घेऊन त्‍यांचा जोरदार आक्षेप घेतला आहे. वरील मुद्दा क्र 1 वर आम्‍ही असे नोंदविले आहे की, विमा प्रमाणपत्र देतेवेळी नियम अटी व शर्तीची प्रत तक्रारकर्त्‍याला दिली नव्‍हती. तसेच विमा प्रमाणपत्रामध्‍ये चोरी झाल्‍यास विमा कंपनीला लगेच कळवावे असे शर्तही त्‍यामध्‍ये नमूद नाही. मा.सर्वोच्‍च न्‍यायालयाने दिलेला न्‍यायनिर्णय नॅशनल इंन्‍शुरंन्‍स कं.लि. विरूध्‍द श्री. नितीन खंडेलवाल दि. 08/05/2008 चा आधार घेऊन,

11.      Pursuant to the notice issued by this court, the respondent has filed a comprehensive counter affidavit. The appellant relied upon the judgment of this court in the case of National Insurance Co. Ltd. v. Kusum Rai & Others (2006) 4 SCC 250. According to the respondent, this case has no application so far as the instant case is concerned. The aforesaid case relates to the accident where the main or contributory cause of accident was negligent driving at the relevant time of the accident. The instant case relates to the theft of the car. It is not a case of third party risk. In the instant case, the vehicle has not been recovered. It is also incorporated in the counter affidavit that it is not disputed that the vehicle was comprehensively insured. Since the vehicle in question had been stolen, therefore, in the case of theft of vehicle, the breach of condition is not germane. In Kusum Rai's case (supra), the cases ofJitendra Kumar v. Oriental Insurance Co. Ltd. & Another (2003) 6 SCC 420 and National Insurance Co. Ltd. v. Swaran Singh & Others (2004) 3 SCC 297 were also considered. This court in Jitendra Kumar's case, in paras 9 and 10, observed as under:-

"9.       The question then is; can the Insurance Company repudiate a claim made by the owner of the vehicle which is duly insured with the company, solely on the ground that the driver of the vehicle who had nothing to do with the accident did not hold a valid licence? The answer to this question, in our opinion, should be in the negative. Section 149 of the Motor Vehicles Act, 1988 on which reliance was placed by the State Commission, in our opinion, does not come to the aid of the Insurance Company in repudiating a claim where the driver of the vehicle had not contributed in any manner to the accident. Section 149(2)(1)(ii) of the Motor Vehicle Act empowers the Insurance Company to repudiate a claim wherein the vehicle in question is damaged due to an accident to which driver of the vehicle who does not hold a valid driving licence is responsible in any manner. It does not empower the Insurance Company to repudiate a claim for damages which has occurred due to acts to which the driver has not, in any manner, contributed i.e. damages incurred due to reasons other than the act of the driver.

10.      It is the case of the parties that the fire in question which caused damage to the vehicle occurred due to mechanical failure and not due to any fault or act, or omission of the driver. Therefore, in our considered opinion, the Insurance Company could not have repudiated the claim of the appellant."

12.      Similarly, in Swaran Singh's case (supra), this court has held as under:

        "If on facts, it is found that the accident was caused solely because of some other unforeseen or intervening causes like mechanical failures and similar other causes having no nexus with the driver not possessing requisite type of licence, the insurer will not be allowed to avoid its liability merely for technical breach of conditions concerning driving licence."

13.      In the case in hand, the vehicle has been snatched or stolen. In the case of theft of vehicle breach of condition is not germane. The appellant Insurance Company is liable to indemnify the owner of the vehicle when the insurer has obtained comprehensive policy for the loss caused to the insurer. The respondent submitted that even assuming that there was a breach of condition of the insurance policy, the appellant Insurance Company ought to have settled the claim on non-standard basis. The Insurance Company cannot repudiate the claim in toto in case of loss of vehicle due to theft.

14.      In the instant case, the State Commission allowed the claim only on non-standard basis, which has been upheld by the National Commission. On consideration of the totality of the facts and circumstance in the case, the law seems to be well settled that in case of theft of vehicle, nature of use of the vehicle cannot be looked into and the Insurance Company cannot repudiate the claim on that basis.                                

                                                                                                (Emphasis Supplied )

     यामध्‍ये असे नमूद केले आहे की,(In the case of theft of vehicle, the breach of condition is not germane.) आणि अशा तक्रारीमध्‍ये नॉन स्‍टँडर्ड बेसीसवरती विम्‍याची रक्‍कम देण्‍यात यावी असे निर्देश विमा कंपनीला केला आहे. या तक्रारीत मा. सर्वोच्‍च न्यायालयाचा न्‍यायनिर्णय लागु असून, विरूध्‍द पक्ष क्र 1 यांनी आक्षेप घेतलेला शर्त क्र 1 व 5 ही शर्त  एवढी गंभीर नाही की, ज्‍यामुळे पूर्ण विम्‍याची रक्‍कम देऊ शकत नाही. या तक्रारीच्‍या  दस्‍ताऐवजाचे अवलोकन करून तक्रारकर्त्‍याला 50% म्‍हणजे विम्‍याची रक्‍कम रू. 2,00,000/-,देणे योग्‍य होईल असे हया मंचाचे मत असून विरूध्‍द पक्ष क्र 1 यांनी तक्रारकर्त्‍यास विम्‍याची रक्‍कम न देऊन, सेवा पुरविण्‍यात कसुर केली आहे हि बाब सिध्‍द होते, म्‍हणून आम्‍ही मुद्दा क्र 2 चा निःष्‍कर्ष नोंदवित आहोत. 

वरील चर्चेवरून व नि:ष्‍कर्षावरून आम्ही खालील आदेश पारीत करीत आहोत.    

               आदेश

1.    तक्रार  अंशत: मंजूर करण्‍यात येते.

2.   विरूध्द पक्ष क्र 1 यांनी तक्रारकर्त्‍याला विम्‍याची रक्‍कम

     रू. 2,00,000/-, दयावे.

3.   तक्रारकर्त्‍यास झालेल्‍या  मानसिक व शारिरिक त्रासाबाबत विरूध्द पक्ष

     क्र 1 यांनी  रू. 10,000/-,व तक्रारीचा खर्च रू. 5,000/-, दयावा.

4.   विरूध्द पक्ष क्र 1 यांना असा आदेश देण्यांत येतो की, उपरोक्त आदेशाची पूर्तता आदेशाची प्रत प्राप्‍त झाल्याच्या दिनांकापासून 30 दिवसांचे आंत करावी. तसे न केल्यास त्या रकमेवर द.सा.द.शे 9 टक्के व्याज अदा करेपर्यंत लागु राहील

5.   विरूध्‍द पक्ष क्र 2,3 व 4 यांच्‍याविरूध्‍द  कोणताही आदेश नाही.

6.   न्‍यायनिर्णयाच्‍या प्रमाणित प्रती उभय पक्षकारांना विनामुल्‍य पाठविण्‍यात

     याव्‍यात.

7.    प्रकरणाची ‘ब’ व ‘क’ प्रत तक्रारकर्तीला परत करावी.